تاریخچه طرح حمایت تحصیلی
طرح حمایت تحصیلی ، به منظور حمایت از کودکانی که به واسطه شرایط فرهنگی و فقر خانواده و نبود امکانات از داشتن شرایط مناسب تحصیلی و ادامه تحصیل محروم هستند، اجرا می شود. هدف از اجرای این طرح پیشگیری از ورود کودکان بیشتر به چرخه کار کودک و همچنین کاهش کودکان بازمانده از تحصیل و همچنین ایجاد شرایطی در خصوص تحصیل دختران وپسران بدون توجه به جنسیت و قومیت آنها می باشد
ایده طرح حمایت تحصیلی از سال 93 در موسسه مهروماه مطرح بود. هر چند طرحهای مشابهی در موسسات دیگر به همین نام اجرا می گردد اما این طرح چند تفاوت اساسی با طرحهای جاری مراکز دیگر دارد.همه کودکان مستعد هستند و و حق برخورداری از شرایط رشد مناسب را دارند. لذا اجرای طرح فقط برای کودکانی که پیشرفت تحصیلی داشته اند خود تبعیض مضاعفی است که بعضا براین کودکان روا داشته می شود ، ایجاد شرایط مناسب برای ادامه تحصیل کودکان در شرایط دشوار گامی است برای کاهش این تبعیض.
عدم امکان تحصیل کودکان یک آسیب چند وجهی است که برای رسیدن به هدف باید به همه ابعاد این مقوله پرداخته شود. لذا در این طرح ، خانواده به همراه کودک مورد توجه قرار می گیرد . پس از شناسایی دقیق کودک بر اساس شاخص های از پیش تعریف شده، پذیرش کودک و خانواده در طرح توسط تیم تخصصی ( مددکار و روانشناس) صورت می پذیرد. علاوه بر حمایت مالی که فقط در رابطه با هزینه های مرتبط با تحصیل دانش آموز را شامل می شود، آموزشها در دو سطح فردی ( خود دانش آموز که شامل آسیب شناسی تحصیلی، هدایت تحصیلی و در صورت نیاز مشاوره حرفه آموزی و شغلی و هنری و … می شود ) ، سطح خانوادگی (آسیب شناسی خانواده و توانمند سازی در سطح روانی، اجتماعی و فرهنگی ( در رابطه با نگاه منفی به تحصیل دختران، بی ارزشی تحصیل، مخالفت با اشتغال مادر و… )حرفه آموزی و اجتماعی و …) برنامه ریزی و اجرا می شود.
علاوه بر حمایت تحصیلی کودک ، یکی از اهدف اساسی این طرح کاهش آسیب در سطح فردی ، خانوادگی و اجتماعیست که از طریق توانمند سازی روانی، اجتماعی و اقتصادی اعضای خانواده و جلوگیری از بازماندگی تحصیلی پیگیری می شود.
توانمندسازی اقتصادی خانواده ها از مهمترین بخش های این طرح می باشد که با معرفی والدین به بخش کارآفرینی موسسه یا کمک در اشتغال یابی صورت می گیرد.
اجرای این طرح با پذیرش 60 کودک ، از سال 94 آغاز گردید. افرادی که از کودکان مهروماه در این طرح حمایت می کردند در جریان چگونگی حمایت قرار گرفتند (مبلغ حمایت به کودک یا خانواده بصورت مستقیم پرداخت نگردد) با تشکیل جلسات تیم تخصصی برای هر کودک( متشکل از مسئول پروژه و مددکار و روانشناس و پشتیبان آموزشی کودک) طرحی برای کودک و خانواده با مشارکت خانواده در نظر گرفته شده و در نهایت کلیه خدمات بر اساس همان نقشه راه اجرا گردید. در واقع ارائه خدمات با برنامه ریزی مشخص و هدفمند پایه گذاری شد. ارسال گزارشهای دوره ای ( سه ماهه) شامل کلیه فعالیتهایی که برای کودک و خانواده صورت می گیرد به حامی کودک ، سبب استمرار حمایتها و شفاف سازی عملکرد موسسه بوده و این خود عاملی است که در حال حاضر 228 کودک از خدمات این طرح بهره مند شده و خوشبختانه طرح در حال گسترش است. چند سال اخیر به این نتیجه رسیدیم که آهنگ گسترش کمی طرح را در مهر و ماه کاهش داده و به افزایش کیفیت طرح با درنظر گرفتن تجربیات کسب شده در طی سالهای اجرای آن ، توجه ویژه داشته باشیم. این طرح در سال 1397 مورد توجه یکی از حامیان موسسه قرار گرفت و از آنجا که ایشان در موسسات دیگری از جمله انجمن حمایت از کودکان کار نیز فعال بودند پیشنهاد اجرای این طرح را به دوستان انجمن دادند به همین منظور نشست های مشترک بسیاری در جهت تقویت طرح و گسترش آن صورت گرفت. جلسات هم اندیشی متعددی در جهت تکمیل مستندات جانبی طرح وگسترش آن برگزار گردید و از سال 98 انجمن حمایت از کودکان کار نیز به جمع اجرا کنندگان طرح پیوست.در پی همکاری سه ساله ای که به همت حامی محترم و تیم اجتماعی موسسه مهر و ماه و انجمن حمایت از کودکان کار صورت گرفته ، نه تنها این طرح در حال گسترش به انجمن های دیگر می باشد بلکه در حال مجهز شدن به نرم افزار ویژه برای استفاده همه انجمن های مشتاق استفاده از این طرح می باشد. ناگفته نماند نرم افزاری که با حمایت مالی حامی محترم در حال تهیه شدن است در صورت نهایی شدن تاثیر بسزایی در تسهیل اجرایی این طرح خواهد داشت.
1. عنوان طرح/پروژه
حمایت تحصیلی کودکان درمعرض بازماندگی از تحصیل از طریق جلب مشارکت و ارائه خدمات مددکاری اجتماعی و روانشناسی با نگاه خانواده محور
2. مکان : قابل اجرا در سمن هایی که محله محور فعالیت می کنند
1 – محله فرحزاد
3. تحلیل وضعیت منطقه اجرای طرح ( موردی ):
یکی از مسائل و مشکلات عمده شهر تهران عدم توجه به روستاهایی است که پس از تصویب طرح جامع تهران به عنوان یک محله شهری محسوب شده اند و باعث شده این نواحی روستایی با مشکلات به نسبت شدید اجتماعی ، اقتصادی و هویتی روبرو شوند
منطقه فرحزاد به عنوان یکی از این روستاهای شهر تهران امروزه از جمله محلاتی است که با این مشکلات بطور جدی روبرو است
محله فرحزاد سر ریز کارگران بخش خدمات وساختمان وخانواده هایی میباشد که به علل متعدد از جمله نزدیکی به محل کار ، ازدواج ، مهاجرت به همراه خانواده ویا حضور اقوام در محل این منطقه را برای سکونت انتخاب کرده اند.
با توجه به مشاهدات و تحقیقات انجام شده آسیب ها و مسائل محل براساس اولویت شامل موارد زیر میباشد.
1- اعتیاد و معتادین خیابانی و خرید و فروش مواد مخد
2- بیسوادی ساکنی
3- خشونت علیه زنان و دختران
4- وجود کودکان کار و خیابان
5- عدم امنی
6- وجود مهاجرین افغانستانی و پاکستان
7- مشکلات آموزشی کودکان
8- سطح نازل بهداشت محلی
9- نبود وسایل نقلیه عمومی
10- نبود سیستم فاضلاب شهری و جاری بودن فاضلاب در سطح محی
11- نبود سیستم مناسب جمع آوری زباله
12- عدم دسترسی به منابع آموزشی -رفاهی-درمانی مناسب
زنان و کودکان به علت موقعیت اجتماعی و فرهنگی از اولین کسانی هستند که در این حاشیه های شهری مورد تهاجم واقع می گردند. خشونت های خانگی ،ازدواج های اجباری و زود هنگام ، کودک آزاری وترک تحصیل فرزندان از آسیب هایی است که به کرات در منطقه فرحزاد این دو گروه را تهدید میکند . یکی از مشکلات متنابه خانواده ها تمایلشان به وارد کردن کودکان پسر به چرخه کار و برای دختران ، استفاده از ایشان به عنوان نیروی کار ارزان در داخل خانواده است.
کميته حمایت تحصیلی دانش آموزان به منظور فراهم نمودن شرایط لازم جهت استفاده از خدمات آموزشی برای کودکان نیازمند تحت پوشش خود ، ارتقاء میزان آگاهی و در نهایت بهبود شرایط زندگی از منظر جماعتي انساني که در جامعه اي آسيب ديده و محروم زندگي ميکنند تمرکز دارد. به اين معنا که اين کميته، با پشتیبانی مالی و ارائه خدمات مددکاری و روانشناسی در طول زمان بتواند توانايي تغيير در میزان تحصیلات و نگرش این افراد در پي داشته باشد. بدین ترتیب به واسطه پرورش کودکانی با دانش و آگاهی بیشتر ، انسان هاي هدفمند ، با مصونیت بیشتر نسبت به آسیب های اجتماعی را براي جامعه به ارمغان خواهد آورد که تلاششان براي خودشکوفايي، بهترين دست آورد براي خود و جامعه شان خواهد بود. چرا که انسان هاي يادگيرنده نسبت به تغييرات محيطي، آگاهانه و بانگرش انسان محور واکنش نشان ميدهند
هدف
طرح حمایت تحصیلی ، به منظور حمایت از ( خانواده و کودک به منظور پیشگیری از ترک تحصیل کودک و ادامه تحصیل وی است)کودکانی که به واسطه شرایط فرهنگی و فقر خانواده و نبود امکانات از داشتن شرایط مناسب تحصیلی و ادامه تحصیل محروم هستند، اجرا می شود. اجرای این طرح کمکی است به جلوگیری از ورود کودکان بیشتر به چرخه کار کودک و همچنین کاهش کودکان بازمانده از تحصیل.و همچنین ایجاد فراهم شرایطی در خصوص تحصیل دختران وپسران بدون جنسیت و قومیت منظور مادر اینجا فقط جلو گیری از کار و باز ماندگی
اهداف باید در سه سطح تعریف شود
سطح فردی( خود دانش آموز مد نظر است که شامل آسیب شناسی تحصیلی، هدایت تحصیلی و در مرحله بعدی مشاوره حرفه آموزی و شغلی و هنری و … قرار دارد ) (این مورد بر اساس تفاوت های فردی صورت می گیرد.)
سطح خانوادگی(در سطح خانواده آسیب شناسی صورت گیرد و توانمند سازی در سطح روانی، اجتماعی و فرهنگی ( نگاه منفی به تحصیل دختران و بی ارشی تحصیلی، چلوگیری از اشتغال مادر و… )حرفه آموزی و اجتماعی و … انجام شود
سطح جامعه ( شرایط محیطی و اجتماعی جامعه و محلی بررسی شود و توانمند سازی محلی( مددکاری جامعه ای ) انجام شود).
هدف کلی طرح کاهش آسیب( با توانمند سازی روانی، اجتماعی و اقتصادی) و جلوگیری از بازماندگی تحصیلی است
:گروه هدف
کلیه کودکان مشغول به تحصیل از اول ابتدایی تا پایان دوره اول متوسطه(دیپلم)، فارغ از جنسیت، نژاد، قومیت ، زبان ، مذهب و ملیت
تبصره 1- در صورت صلاحدید مسئول کمیته حمایت تحصیلی امکان پذیرش کودکان دوره دوم متوسطه نیز بلامانع است.
.تبصره 2: اولویت انتخاب کودکان بر اساس شاخص های تعیین شده در جدول می باشد
ساختار طرح:
مسئولیت اجرای این طرح به عهده کمیته ای متشکل از اعضای زیر می باشد.
مسئول طرح
مسئول کمیته مددکاری اجتماعی و روانشناسی ( و بهداشتی
نماینده آموزش ( پشتیبانان تحصیلی)
مدیر آموزشی
مشاوره تحصیلی(آسیب شناسی تحصیلی)
گامهای اجرایی طرح
– جذب حامیان مالی به منظور مشارکت در تامین هزینه های تحصیل کودکان
– شناسایی گروه هدف و نیازهایشان
_ تشکیل تیم تخصصی به منظور ارزیابی شاخص های پذیرش در طرح
– تهیه برنامه هر خانواده و بخصوص کودک در جهت اهداف طرح با اطلاع کامل والدین از طرح و اخذ تعهد کتبی به منظور همکاری در طرح
– هدایت منابع جذب شده به کودکان شناسائی شده و تحت پوش طرف
– ارائه خدمات مددکاری اجتماعی و روانشناسی مطابق برنامه تیم تخصصی
– ارزیابی وضعیت پیشرفت تحصیلی ، برنامه ریزی و اعلام نیاز کلاسهای تقویتی و اثر بخشی خدمات مددکاری و روانشناسی و بهداشتی
– ارتباط گیری با حامیان مالی و گزارش دهی
نحوه اجرای طرح:
❖ جذب حامیان مالی به منظور مشارکت در تامین هزینه های تحصیل کودکان
شناسائی و جذب حامیان مالی از طریق روابط عمومی موسسه انجام می شود.
حامیان پس از جذب توسط روابط عمومی ، فرم مشارکت در طرح را تکمیل می کنند و کپی فرم در اختیار مسئول کمیته طرح حمایت تحصیلی قرار داده می شود.
مسئول طرح موظف است با حامیان ارتباط گرفته و گزارشهای مربوط به طرح را در اختیار حامیان قرار دهد.
❖ شناسایی کودکان هدف و نیازهایشان
کلیه فعالیت های این مرحله توسط کمیته مددکاری اجتماعی و روانشناسی انجام می شود.
شناسایی گروه هدف به روشهای زیر انجام می شود :
– بررسی پرونده کودکانی که در پیش دبستانی موسسه ثبت نام شده اند
– بررسی پرونده مراجعین به موسسه
– تماس با مدارس یا سمن های مستقر در محله
– شناسائی و مصاحبه با افراد ساکن در محدوده موسسه که از طریق مراجعین معرفی شده اند
– شناسایی مستقیم توسط مددکاران اجتماعی
v تبصره: شرط استفاده از این خدمات ، عدم تداخل با خدمات مشابه از سازمان های دولتی و غیردولتی دیگر است
پس از شناسائی کودکان به یکی از روشهای فوق، بازدید منزل توسط نماینده کمیته مددکاری اجتماعی و روانشناسی انجام پذیرفته و در بخش مددکاری اجتماعی و روانشناسی برای خانواده پرونده تنظیم می شود .
اطلاعات اولیه و گزارش بازدید منزل مطابق با فرمت تهیه شده در کمیته حمایت تحصیلی تکمیل شده و به مسئول طرح ارسال می شود.
نکات اصلی که در بازدید منزل و گزارش ارائه شده مورد توجه قرار می گیرد عبارتنداز: نیاز های خانواده و کودک ، شرایط زندگی ، وضعیت سلامت و معیشت
v پذیرش کودک در طرح
کودکان با شرایط زیر در این طرح پذیرفته خواهند شد:
– کودکان کار، کودکان در معرض آسیب یا در معرض بازماندگی از تحصیل، در سن تحصیل در مقطع ابتدایی یا مقطع اول دبیرستان باشند که در مدارس رسمی اشتغال به تحصیل دارند.
تبصره: امکان استمرار حمایت در مقاطع بالاتر برای دانش آموزان تحت حمایت وجود دار
– کودکان کار، کودکان در معرض آسیب یا در معرض بازماندگی از تحصیل، علاقمند به تحصیل یا متقاعد به ادامه تحصیل باشند
– شرایط اقتصادی خانواده مناسب نباشد و امکان تامین هزینه تحصیل کودک را نداشته باشند (خانواده متعهد به همکاری و همراهی برای ادامه تحصیل کودک باشد.)
– کودک و خانواده اصول طرح و فرایندهای آن را بپذیرند.
نکته لازم به ذکر است که با جدول فوق چند نمونه تست شده است و بر اساس موارد تست شده نقطه برش تعریف شده و ملاک خروج نیز بر اساس نقطه برش بدست آمده تعریف می شود.
اعادا داده شده بر اساس طیف لیکرت است 0 کمترین و 5 بیشترین امتیاز را دارد.
*1 : منظور از وضعیت اقتصادی یعنی سطح درآمدی خانواده به گونه ای باشد که نتواند فرزند خود را به مدرسه بفرستند.(بر اساس طیف لیکرت طبقه بندی انجام شود)
تبصره. با توجه به اینکه شاخص های انتخابی وزن یکسانی ندارند لذا لازم است برای هر شاخص بر اساس اولویت نمره ای مشخص شود بر اساس طیف لیکرت از یک تا پنج نمره گذاری می شود شاخصی که از بیشترین اهمیت برخوردار است نمره 5 می گیرد و شاخصی که از کمترین اولویت برخوردار باشد نمره یک می گیرد و بقیه شاخص در این طیف نمره گذاری می شود.
نکته: بالاترین امتیاز 32 می شود
ملاک خروج از طرح
بر اساس شاخص های ورود اگر امتیاز خانواده به سطح 17 برسد از بخش خدمات مددکاری اجتماعی و روانشناسی طرح خارج خواهد شد و پشتیبانی تحصیلی ادامه خواهد یافت.
تبصره. بعد از خروج از طرح 6 ماه پیگیری بصورت ماهی یک بار انجام خواهد شد.
خدمات کمیته مددکاری و روانشناسی ( و بهداشتی درمانی )
خدمات مددکاری اجتماعی و روانشناسی در (چهار) سطح زیر ارائه می شود:
سطح 1. این سطح شامل کلیه خدمات آموزشی، رفاهی-معیشتی، بهداشتی، درمانی، حمایتی(حرفه آموزی، اشتغال یابی و..) مشاوره ای( برگزاری کارگاه، مشا.وره فردی، مداخله در بحران و….) است.
سطح 2. سطح دو تمام خدمات سطح یک بجز خدمات معیشتی-رفاهی را دریافت می کند، لازم به سطح است که خدمات آموزشی، بهداشتی، درمانی و مشاوره ای نسبت به سطح یک در سطح کمتر ارائه خواهد شد.
سطح 3. در سطح سوم فقط خدمات آموزشی، مشاوره ای انجام می شود( لازم به ذکر است که خدمات درمانی فقط در مواقع اورژانسی ارائه خواهد شد).
سطح 4. در این سطح فقط خدمات آموزشی(حمایت تحصیلی) ارائه خواهد شد. ماهی یک مرتبه پیگیری حضوری و یا مشاوره انجام شود.
v تبصره 1: سطح خدمات کمیته مددکاری اجتماعی و روانشناسی متناسب با همکاری خانواده می باشد و بنا به میزان عدم همکاری این خدمات کاهش می یابند.
در صورت ترک محل سکونت و انتقال آن به مکانی دور از دسترس محلی ، ادامه حمایت، مشروط به نظر مثبت کمیته مددکاری و روانشناسی امکان پذیر خواهد بود .
ترک تحصیل کودک مورد بررسی تیم مددکاری اجتماعی و روانشناسی قرار خواهد گرفت و در صورت تشخیص قطعیت آن،حمایت تحصیلی کودک خاتمه یافته و فقط در بخش مددکاری و روانشناسی قابل پیگیری خواهد بود.
❖ هدایت منابع جذب شده به کودکان شناسائی شده و تحت پوشش طرح
بودجه سالیانه هر کودک قبل از شروع سال تحصیلی جدید در جلسه کمیته حمایت تحصیلی تعیین و به تصویب هیئت مدیره می رسد.
سرفصل های اصلی هزینه های تحت پوشش طرح عبارتند از:
شهریه مدرسه ، هزینه تامین روپوش ، کتاب های درسی و کمک درسی ، کلاسهای تقویتی ، لوازم التحریر ، اردو ، پوشاک شروع سال نو، هدایای تشویقی در پایان هر ترم تحصیلی ، کلاسهای حرفه آموزی و ورزشی ، فرهنگی ، هزینه های اضطراری در حد بودجه و …..
با توجه به اینکه کمیته مددکاری اجتماعی و روانشناسی موسسه به صورت مستمر با کودک و خانواده ارتباط داشته و کلاسها، دوره های آموزشی و جلسات مشاوره با کودک و خانواده برگزار می کند، درصدی از بودجه سالیانه ی هر کودک به هزینه های کمیته مددکاری اجتماعی و روانشناسی اختصاص می یابد.
کمکهای دریافتی از حامیان صرفاً در جهت پیشبرد اهداف این طرح هزینه می شود.
کنترل دریافت کمکها و پرداخت هزینه ها توسط مسئول طرح انجام می پذیرد.
برآورد هزینه های مربوط به اجرای طرح به غیر از خود کودک شامل هزینه های ثابت و جاری بر مبنای قیمت های هر سال در جدول زیر آورده شده است .
